Macht, geweld en misbruik

Vorige week op tv gezien: een aflevering van andere Tijden over seksueel misbruik en mishandeling op het Rooms-katholieke internaat Eikenburg, destijds geleid door de Broeders van Liefde. Tussen 1948 en 1984 vond daar seksueel misbruik van 36 kinderen plaats door 23 broeders en één leek. Daarnaast heerste er een sfeer van angst en intimidatie en werden kinderen geslagen en mishandeld. Er werd onvoldoende opgetreden door de verantwoordelijken om dit te stoppen.

In België is er sinds het grootschalige misbruik in de RK kerk boven water is gekomen een discussie over het celibaat ontstaan. Dit zou vrijwillig moeten worden. Dit zal zeker schelen is het misbruik, maar er speelt nog iets anders natuurlijk, nl. de macht die de broeders over de kinderen konden uitoefenen, waarbij ze door de ouders geen strobreed in de weg werd gelegd. De broeders hoorden immers bij de kerk die in hoog aanzien stond.
Waar mensen ongecontroleerd macht over andere mensen mogen uitoefenen ontstaat altijd misbruik van die macht. Individuele mensen niet teveel macht geven en de macht controleerbaar maken, of nog beter volledige transparantie nastreven, is dus wijs. Dit geldt niet alleen voor Rooms-katholieke internaten, maar ook voor bijvoorbeeld zorginstellingen. Ook hier leidt het verschil in macht tussen verzorgers en verzorgden (met name bij dementerende ouderen en geestelijk gehandicapten) tot ongewenste situaties. Zelf heb ik dit ook ervaren tijdens mijn werkzaamheden in de zorg: Een dementerende oudere die uithaalt omdat ze pijn heeft door een verzorgende actie wordt teruggeslagen en bedreigd. Lastige bewoners worden toegeschreeuwd, belachelijk gemaakt of – dat komt het vaakst voor – genegeerd of van kastje naar de muur gestuurd. Dit alles geschiedt terwijl het certificeren van de zorginstelling door een externe organisatie in volle gang is. Certificering is dus duidelijk geen garantie op goede zorg, het biedt alleen schijnzekerheid. Wat wel helpt is een goed gemotiveerd zorgteam en transparantie, zodat familieleden van dementerenden of andere verzorgden kunnen zien hoe het gaat en zo nodig kunnen ingrijpen.